Wójt Gminy Rewal Konstanty Tomasz Oświęcimski oraz Dyrektor Muzeum Rybołówstwa Morskiego w Niechorzu Dominika Winiarska -Chodziutko zapraszają na tegoroczne spotkanie związane z obchodami Dnia Osadnika. Wydarzenie odbędzie się 12 marca 2024 r.
o godz. 17.00 w naszym muzeum.
Wykład i prezentacja pt.: „Między wyzwoleniem a zdobyciem… Gmina Rewal podczas II wojny światowej” zostanie poświęcona 79. rocznicy zdobycia Niechorza i zakończenia walk na Pomorzu zachodnim w czasie II wojny światowej.
12 marca 1945 r. w Niechorzu jak i na całym obszarze dzisiejszej Gminy Rewal zakończyły
się walki toczone w ramach Operacji pomorskiej – operacji ofensywnej Armii Czerwonej i
Wojska Polskiego przeprowadzona w lutym i marcu 1945 roku na froncie wschodnim II
wojny światowej. Celem operacji wykonywanej siłami 1. i 2 Frontu Białoruskiego było
rozbicie wojsk niemieckich na terenie Pomorza, które zagrażały siłom sowieckim, na
głównym, berlińskim kierunku operacyjnym. Druga wojna światowa trwała dalej, ale front
przeszedł dalej na zachód a na wybrzeżu stanęły jednostki utrzymujące obronę
przeciwdesantową oraz stabilizujące nasze kruche jeszcze władztwo nad tym obszarem.
W walkach brali udział żołnierze. To ludzie, którzy szli na rozkaz. Niejednokrotnie mieli
brzmiące z języka polskiego nazwiska. 12 marca 1945 roku skończyła się tu władza
nazistowskich Niemiec, ale polska – jeszcze nie nastała. Trudno też mówić, że tego dnia
Niechorze zostało „wyzwolone” z rąk niemieckich. Postępująca na zachód Armia Czerwona
zajęła opuszczone przez Niemców miejscowości – Pogorzelicę, Niechorze, Rewal, Śliwin,
Trzęsacz, Pustkowo i Pobierowo. Należy zaznaczyć, że od 8 marca 1945 r. rejon Niechorza i
Trzęsacza był teatrem koncentracji sił niemieckich, „wędrującego kotła” grupy korpuśnej gen.
Hansa von Tettau. W jej skład, której sztab znajdował się w Niechorzu wchodziły: Dywizja
Piechoty „Bärwalde” resztki 15. Dywizji Grenadierów SS (łotewskiej), 33. Dywizji
Grenadierów SS „Charlemagne” części Dywizji Pancernej „Holstein”, 1. i 5. oddziały
niszczycieli czołgów, 2. batalion alarmowy, lewe skrzydło 10. Dywizji Pancernej SS
„Fründsberg”. Grupa posiadała dodatkowo wsparcie lotnictwa morskiego z Dziwnowa oraz
dwóch ciężkich krążowników: „Admiral Scheer” i „Lützow”. Zaopatrywana była z morza w
okolicach Niechorza.
Raport jaki 9 marca 1945 r. złożył mjr Krona, oficer szkoleniowy 3. Armii Pancernej, który
wylądował samolotem Storch na łące opodal latarni morskiej w Niechorzu brzmiał:
…„Tettau siedzi w Niechorzu i ma przyczółek szerokości 20 km i długości 10 km. Jego
przebieg: cegielnia Pustkowo włącznie, Dreżewo włącznie, Karnice włącznie, Czaplin Mały
włącznie, Chomętowo włącznie, Sadlno, Włodarka aż do Mrzeżyna. Na odcinku od
Niechorza do Chomętowa włącznie znajdują się części Dywizji Pancernej „Holstein” bez
pojazdów gąsienicowych, stamtąd do Włodarki Dywizja Piechoty „Pommern”, łotewska 15.
Dywizja Grenadierów SS dalej do Mrzeżyna. Na przyczółku znajduje się około 50
000 ludzi,
z tego połowa to cywile, a połowa żołnierze. 1. i 2. batalion 5. Dywizji Strzeleckiej przeszły
przez Golczewo i stoją teraz pod Szczecinem. Sprzęt ciężki: 30 luf artyleryjskich, nieco mniej
dział 8,8 cm, lawety samobieżne. Nie ma do tego dokładnych danych. Brak dział
przeciwpancernych i czołgów. Dywizja Pancerna „Holstein” całkowicie spieszona. (…) pod
Dziwnowem tylko jeden most 5-tonowy! Należy użyć promów!”.
Ostatecznie Niechorze zostało zdobyte przez jednostki 7. Korpusu Kawalerii Gwardii Armii
Czerwonej oraz 2. Warszawską Dywizję Piechoty i 13 Pułk Artylerii Pancernej Ludowego
Wojska Polskiego dnia 12 marca 1945 roku.
Dla mieszkających tu od pokoleń Niemców, rozpoczynał się okres niepewności i stopniowo
postępujących wysiedleń. Dla robotników przymusowych wielu narodowości pracujących
w gospodarstwach rolnych u niemieckich bauerów to czas wyzwolenia. Część z nich wróci do
swoich domów w Polsce centralnej, część zostanie na ziemiach zachodnich. Na wyzwolonych
terenach osiedlą się m.in. osadnicy wojskowi a z tzw „centrali” przyjadą nowi mieszkańcy –
pionierzy kresów zachodnich.
Z tej okazji jak co roku przedstawiciele administracji, młodzieży ze szkół Gminy Rewal
i środowisk kombatanckich odwiedzą pomnik w niechorskim parku oraz złożą kwiaty i zapalą
znicz pamięci będący hołdem wobec wszystkich pionierów naszego wybrzeża.
12 marca może być dla nas współcześnie żyjących, dniem refleksji nad zmianą, która wiązała
się z zajęciem Niechorza przez Armię Czerwoną a co się z tym wiąże przybyciem na
wybrzeże polskiej ludności i rozpoczęciem całego procesu osiedleńczego. Data, o której
mowa, nie jest początkiem masowej obecności Polaków na wybrzeżu, ale rozpoczęciem
nowego etapu w historii Polski. A propos dyskusji nad obchodzonym do lat
90. XX w. wyzwoleniem poszczególnych miejscowości Pomorza zachodniego, nie można
odmówić takiemu nazewnictwu pewnych podstaw. W końcu teren Pomorza Zachodniego jest
w swych korzeniach obszarem słowiańskim, z gruntu bardziej polskim niż niemieckim. Stąd
można 12 marca 1945 r. określić „dniem przywrócenia Niechorza polskiej macierzy”. Ziściły
się dawno deklamowane słowa poety: „a orły białe, lotem błyskawicy, opadną na dawnej
Chrobrego granicy”…
12 marca 1945 r. nie jest datą, od której zaczyna się na tych terenach Polska ale zapewne to
data kluczowa wiążąca się z mitem założycielskim tej części Polski na Wybrzeżu Rewalskim.
Wykład wygłosi Paweł Pawłowski – pełnomocnik
Wójta Gminy Rewal ds. dziedzictwa kulturowego – historyk wojskowości, menadżer kultury,
regionalista, muzealnik, pilot i przewodnik turystyczny.
Po zakończeniu prelekcji Organizatorzy przewidują dyskusję z publicznością oraz prezentację
najnowszej wystawy otwartej 29 lutego 2024r. „Bursztyn. Złoto Północy.”
Dodaj komentarz